تاريخچه شنا در ايران و ساير كشورها

تاريخچه شنا به عنوان يك ورزش، در ايران، بسيار كوتاه است ولي به طور كلي هم اين رشته از ورزش به نسبت ديگر رشته‌ها در كشور ايران چندان پيشرفتي حاصل نكرده‌است. در حالي كه به جهت موقعيت جغرافيايي ايران كه در شمال و جنوب كشور به دريا متصل است و هم به جهت تأكيدات مذهبي، مي‌بايستي اين ورزش را مورد توجه قرار مي‌دادند.

در قديم، مكان‌هايي شبيه استخر سرپوشيده در حمام‌ها مي‌ساختند، به نام چال حوض. اين چال حوض‌ها، كه حداكثر از ۱۰ متر تجاوز نمي‌كرد، براي شنا كردن و آب بازي بود. در اطراف چال حوض‌ها، سكوهايي به ارتفاع ۲ يا ۳ متر وجود داشت كه از بالاي آن به درون آب مي‌پريدند و عملياتي مانند پشتك و وارو انجام مي‌دادند. روشنايي چال حوض‌ها از سوراخ كوچكي كه در سقف بود، تأمين مي‌شد. در اين گونه آبگيرهاي غير بهداشتي، هيچ گونه مقرراتي وجود نداشت و هر كس مي‌توانست قبل از استحمام يا پس از آن وارد چال حوض شود و به آب بازي و شنا كه به معناي واقعي هم شنا نبود بپردازد. تا سال ۱۳۱۴ در سراسر ايران حتي يك استخر شنا هم نبود و فقط در اردوگاه نظامي اقدسيه تهران يك استخر براي آموزش شنا به دانشجويان دانشكده افسري ساخته بودند. در سال ۱۳۱۴، استخر ديگري در باغ فردوس شميران احداث شد كه به وزارت فرهنگ تعلق داشت. نخستين استخري كه براي استفاده ورزشكاران و تعليم اصول جديد شنا به آنها به وجود آمد، در سال ۱۳۱۴در منظريه تهران بود كه يك مربي ورزش خارجي به نام «گيبسون» بر آن نظارت مي‌كرد. پايه‌هاي ورزش شناي نوين در ايران از همان استخر منظريه گذاشته شد.

تاريخچه شنا در ساير كشورها
مصر

مصريان قديم كه اساساً مردم كوشا و فعالي بوده‌اند و به فعاليتهاي گوناگون بدني مي‌پرداختند، شنا از جمله ورزشهاي بسيار متداول نزد آنان بوده و مرد و زن بدان علاقه فراواني داشتند.
ميان‌رودان

در ميان‌رودان كه در تاريخ كهن، اهميتي همپايه مصر دارد، شنا به عنوان هنري جنگي تلقي مي‌گرديد و برخي از شناگران نظامي به پوستهاي پر از باد مجهز مي‌شدند تا جريان آب را بهتر تحمل كنند. اين ورزش در ايران نيز از دوران باستان داراي طرفداران زيادي بوده‌است
اسپارت‌ها

اسپارتها كه ژيمناستيك را پايه و اساس فعاليتهاي ورزشي كودكان مي‌دانستند، از آموزش دو و شنا و.... نيز غافل نبوده‌اند. اسپارتها را نخستين پايه‌گذاران شيوه‌هاي تربيت بدني در نظام آموزشي به شمار مي‌آورند و ديگر كشورهاي گيتي شيوه‌هاي مذكور را از آنان تقليد و اقتباس كرده‌اند.
روم قديم

تمرينهاي ورزشي روميان قديم را اسب سواري، تيراندازي، پرتاب نيزه و شنا در رودخانه‌هاي تند و سيلابي تشكيل مي‌داده‌است. همچنين دو، شنا، شكار، توپ‌بازي، ماهيگيري، و قايقراني ورزشهاي مورد علاقه مردم روم جديد بوده‌است.
رشد شنا از قرن نوزدهم

با شروع قرن نوزدهم رشد كمي و كيفي شنا چشمگير مي‌شود. در سال ۱۸۱۰ لرد بايرون شاعر نامدار بريتانيا تنگه داردانل را با شنا مي‌پيمايد. اولين مدرسه‌اي كه در سال ۱۸۱۰ شنا را در برنامه خودگنجاند، مدرسه (فورتا) در آلمان بوده‌است و به تدريج ساير مدارس از اين برنامه استقبال كرده‌اند. (گوتس موتس) در مورد توسعه ورزش شنا در مدارس نقش اساسي داشته و اين نقل از اوست كه (ورزش شنا بايد قسمت اصلي تعليم و تربيت باشد) وي به كمك طناب، كمربند و قلاب، مبتديان را در آب تعليم مي‌داد.

سال ۱۸۷۵ شناگر آمريكايي (ماتيووب) درياي مانش را به وسيله شناي قورباغه در مدت ۲۲ ساعت طي كرد و شاهكار او انعكاس بزرگي داشت.

در سال ۱۸۷۸ شناي (تروجن) ابداع شد كه نام نخستين نمايش دهنده آن (جيمزتروج) بر روي آن نهاده شده‌است. تروجن با مشاهده بوميان آمريكاي جنوبي، استراحت هر دو دست را به طور متناوب در خارج از آب قرار داد. وي در همين دوره اين شناي كرال را با يك ضربه پاي قورباغه تركيب كرد. پيشرفت بعدي، اجراي دو ضربه پا در يك دور بود يعني دو ضربه پا در هر حركت دست كه موجب كوتاهتر و سريعتر شدن حركات دست شد. در آخر ضربه پاي شناي قورباغه با ضربه عمودي جايگزين و شناي كرال سينه متولد شد. ابداع كننده اين سبك شناگر استراليايي (ريچارد كاويل) در آستانه قرن بيستم بوده‌است. ضربه پا در شناي كاويل به (ضربه كرال استراليايي) معروف و آن عبارت‌اند از ۴ ضربه پا در هر حركت دست مي‌شد.

در سال۱۹۰۶ هم وطن او (سيسيل هالي) اين حركت را به اروپا برد. در همين زمان كرال در آمريكا نيز پيشرفت كرد و بالاخره شيوه آمريكايي ۶ ضربه پا، جهان را فتح كرد.

نخستين رقابتهاي بين‌المللي به نام (قهرماني۱۰۰ يارد جهان) در سال ۱۸۵۸ در استراليا برگزار شد. بعد از آن طرح برگزاري مسابقات شنا در كشورهاي مختلف توسعه يافت و در نيمه دوم قرن نوزدهم اين مسابقات شروع شده‌است.

    سال ۱۸۶۹ اولين دوره مسابقات شناي قهرماني انگلستان
    سال ۱۸۷۷ اولين دوره مسابقات شناي قهرماني آمريكا
    سال ۱۸۹۹اولين دوره مسابقات شناي قهرماني فرانسه
    سال ۱۸۹۶ اولين دوره مسابقات شنا در بازيهاي المپيك (دوران جديد)

برنامه مسابقات شناي مردان در المپيك شامل رقابتهاي كرال سينه، كرال پشت و شناي قورباغه مي‌شد كه تقريباً در سال ۱۹۰۸ جنبه استاندارد پيدا كرد و تا سال ۱۹۵۲ بدون تغيير باقي مي‌ماند. براي اولين بار در المپيك ۱۹۰۸ لندن مسابقه‌هاي شنا در استخرهايي انجام گرفت كه طول آن ۱۰۰ متر بوده‌است. در مسابقات المپيك ۱۹۵۶ ملبورن مشكل جديدي بروز كرد. در اين مسابقات (ماسارو يوروكاوا) قهرمان المپيك و همچنين تعداد ديگري از شناگران بيشتر مسير خود را در زير آب طي كردند. اين مساله باعث شد تا قانون جديدي از سوي كنگره فينا وضع شود و شناي زير آبي حذف گرديد، بدين ترتيب كه پس از شيرجه و يا برگشت، با هر ضربه پا سر شناگر بايد سطح آب را بشكافد.

افزايش بحث و جدل در مورد قوانين شنا به خصوص شناي قورباغه سبب پديد آمدن كميته فني شنا در فينا در سال ۱۹۵۴ شد. استفاده از وسايل زمان سنجش الكترونيكي و رايانه اي كردن اطلاعات مربوط به شنا و نيز استفاده از دستگاههاي تلويزيوني مدار بسته براي رده‌بندي شناگران در پايان شناها از سال ۱۹۶۴ و از بازيهاي المپيك توكيو آغاز شده‌است.

در خصوص پيشينه استارت و برگشت گفتني است كه استارت در ابتدا در آب انجام مي‌شد، بدين‌صورت كه شناگران در آب مي‌ايستادند و يا دراز مي‌كشيدند، اين شيوه تا زمان ساخت سكوهايي كه شيرجه به درون آب را ممكن گردانيد، ادامه يافت.
نخبگان تاريخ شنا

اولين شناگر مردي كه شناي ۱۰۰ متر كرال سينه را زير يك دقيقه شنا كرد، جاني ويسمولر آمريكايي بود. وي اين مسافت را در۵۸ ثانيه و۶ دهم ثانيه در سال۱۹۲۲ شنا كرد. اولين زني كه اين مسافت را زير يك دقيقه شنا كرد داون فريزر است. او در سال ۱۹۶۲، ۱۰۰ متر كرال سينه را در ۵۹ ثانيه و ۹ دهم ثانيه پيمود.

موفقترين قهرمان مرد المپيك تمامي ادوار شنا (مايكل فلپس) آمريكايي است. اين شناگر در المپيك ۲۰۰۸ پكن صاحب ۸ مدال طلا شد. در ميان زنان (كريستين اتو) با كسب ۶ مدال طلا در المپيك ۱۹۸۸ سئول، ۴ مدال طلا در رشته‌هاي انفرادي و ۲ مدال طلا در مسابقات تيمي، پرافتخارترين زن شناگر مي‌باشد.
تاريخ فدراسيون بين‌المللي شنا

فدراسيون بين‌المللي شنا (FINA) در سال ۱۹۰۸ نه بر اثر يك حادثه بلكه از روي قصد و نيت بنيان نهاده شد. جورج دبليو هرن دبير موسس اين فدراسيون، ايجاد اين نهاد بين‌المللي را نتيجه افزايش تماسهاي بين‌المللي در ورزش و مخصوصاً به تأسّي از بازيهاي المپيك آن روز ذكر مي‌كند. طرز برگزاري مسابقات باعث بالا گرفتن مخالفتهايي شد كه نتيجه آن برگزاري كنفرانس بين‌المللي لندن در تاريخ ۱۹ ژوئيه ۱۹۰۸ است. ثمره و ميوه اين كنفرانس تاسيس فينا بود.

با شروع جنگ جهاني اول، ادامه پيشرفت سازمان جوان فينا حداقل به مدت ۴ سال متوقف شد و حتي پس از جنگ به علت سردي بين كشورها و روابط ورزشي عملاً ادامه كار فينا ميسر نشد و اين امر تا سال۱۹۲۵ به درازا كشيد. با پشت سرگذاشته شدن اين مدت، فدراسيون مجدداً فعال شد. بدين‌ترتيب كه هيئت اجرايي فينا مركب از ۵ عضو تشكيل شد تا بتوانند در فواصل نزديك به راحتي گرد هم آيند و نيز دفتر فينا برقرار گرديد.

در سال ۱۹۲۸ هيئت مديره بين‌المللي واترپلو و كميته بين‌المللي شنا نيز پا گرفتند. در كنگره فينا كه در همان سال برگزار شد، جورج دبليو هرن دبير موسس فينا از سمت خود كناره‌گيري كرد و به عنوان اولين رئيس افتخاري فينا برگزيده شد. با شروع جنگ جهاني دوم به ناگاه پيشرفت مستمر مجدداً متوقف شد (سالهاي ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵)، زيرا جنگ مانع از تماسهاي بين‌المللي در ورزش گرديد. با پايان يافتن جنگ پر مشقت دوم، بيشتر از يك سال طول كشيد تا هيئت اجرايي فينا توانستند در ۱۴ ژوئن ۱۹۴۶ در لندن گرد هم جمع شوند. دوره مربوط به جنگ جهاني دوم در سال۱۹۵۰ خاتمه يافت و تماسها و ارتباطهاي ورزشي روزبه‌روز بيشتر گشت.

در سال ۱۹۵۸، فينا پنجاهمين سالگرد خود را برگزار كرد. در اين سال تعداد اعضاي فينا به ۷۵ فدراسيون ملي رسيده بود. در سال ۱۹۹۲ اعضاي فينا به ۱۳۷ فدراسيون ملي ارتقاء يافت.