آموزش شيرجه

مورخان براين باورند كه تاريخ مسابقات شيرجه به كشور يونان باستان باز مي‌گردد، ولي تنها اطلاعي كه در اين باره وجود دارد مربوط به نقوش مقبره‌اي در شهر ناپال دركشور ايتاليا مي‌باشد كه قدمت آن به ۲۵۰۰ سال مي‌رسد. در روي سقف اين مقبره تصوير مردي مشاهده مي‌شود كه در حال شيرجه زدن از روي سكوي مرتفعي مي‌باشد كه احتمالاً بايد صخره يا پرتگاهي باشد. پيشگامان ورزش شيرجه افرادي بودند كه با پرش از روي صخره‌ها و پرتگاهها به درون آبهاي درياي آكاپولكو به شهرت رسيدند.

سپس در قرن ۱۷ هنگامي كه ژيمناست‌هاي آلماني و سوئدي براي ايمني بيشتر حركات نمايشي خود را در سواحل دريا انجام مي‌دادند و عده كثيري را براي تماشا به ساحل مي‌كشاندند، آهسته آهسته اين رشته ورزشي تكميل شد. نهايتاً تمرينات ژيمناستيك آنان به يك رشته ورزشي تبديل شد كه به آن شيرجه آزاد گفته مي‌شود. واژه‌اي كه حتي پس از ورود اين رشته به مسابقات المپيك سنت لويس آمريكا در سال ۱۹۰۴ به صورت شيرجه و شنا در زير آب همچنان به آن اطلاق گرديد.

در انگلستان در قرن ۱۷ ابتدا مسابقات شيرجه ساده براي در بركه‌ها و رودخانه‌ها و بندرها و از روي رودخانه‌ها و پل‌ها و صخره‌ها انجام مي‌شد. در سال ۱۸۸۹ مسابقات شيرجه ساده براي اولين بار در اسكاتلند برگزار شد كه ارتفاع سكوي شيرجه ۲ متر بود. درسال ۱۸۹۵ جامعه غريق انگلستان اولين مسابقات شيرجه ساده را در لندن ترتيب داد كه ارتفاع سكوي پرش در اين مسابقات ۵ مترو ۱۰ متر بود و در سال ۱۹۰۸ شيرجه به عنوان يك ورزش حرفه‌اي وارد المپيك شد و داراي زيبايي و فرم و حركات و امتيازبندي شد.

بعد المپيك ۱۹۲۴ پاريس مسابقات شيرجه به صورت مدرن برگزار گرديد. در سال ۱۹۲۹ سيستم تقسيم بندي شيرجه‌ها با توجه به حالت شروع از روي سكو يا تخته حالت رو به آب يا پشت آب يا مسير چرخش در هوا به طرف جلو يا عقب معكوس يا تو چرخش‌هاي حول محور عرضي يا طولي به شش گروه يا خانواده تقسيم شدند.

تا در المپيك ۱۹۵۶ ملبورن كه نحوه شماره گذاري به صورت فعلي براي شيرجه‌ها ايجاد شد و تا قبل از آن شيرجه‌ها به ترتيب شماره از يك تا ۵۶ شماره گذاري شده بود. كشور بريتانيا كه جزء كشورهايي است كه مدت ۷۸ سال پيشگام شيرجه انفرادي بوده‌است مي‌تواند همچنان به عنوان معرفي كننده رشته شيرجه جديد از ساير كشورها پيشي گيرد.

تا ساال ۱۹۹۶ آتلانتا شيرجه از تخته فنري ۳ متر و سكوي ۱۰ متر همچنان اجرا مي‌شد با اين تفاوت كه در مدل جديد يك تيم ۲ نفره همزمان و در يك ارتفاع يا تخته ۳ متر يا سكوي ۱۰ متر به صورت همزمان شيرجه مي‌روند و هماهنگي و نظم حركات آنها توسط داوران سنجيده مي‌شود اين رشته از شيرجه بنام شيرجه‌هاي هماهنگ ناميده مي‌شود.
تاريخچه شيرجه در ايران

دايو ۱۰ متر استخر قهرماني ورزشگاه امجديه در سال ۱۳۱۹ يعني در زمان جنگ جهاني دوم در تهران ساخته شد و تا ۶۴ سال براي آموزش و تمرين شيرجه‌روها استفاده مي‌شد. تا سال ۱۳۵۳ كه استاديوم آزادي افتتاح شد غير از استخر قهرماني استخر ديگري وجود نداشت كه دايو ده متر داشته باشد.

درسال ۱۹۵۱ در اولين دوره بازيهاي آسيايي دهلي، دو شيرجه رو ايراني به نام تقي عسگري و منوچهر خموش در اين سابقات شركت كردند كه عسگري دو مدال نقره در رشته تخته و سكو و برنز در رشته تخته و خموش توانست دررشته سكو مقام چهارم را بدست بياورد.

هفت سال بعد در بازيهاي آسيايي ۱۹۵۸ توكيو نيز دو شيرجه رونده از ايران با نامهاي منوچهر فصيحي و حسن اعظمي صاحب مدال برنز اين مسابقات شدند كه فصيحي در رشته تخته و اعظمي در رشته سكو به اين مدالها دست يافتند. در سال ۱۹۷۳ در مسابقات ارتشهاي جهان كه در تهران برگزار شد يدالله باشي مقام اول اين مسابقات را بدست آورد.

سالها بعد شاگردان اين بزرگان شيرجه مثل آقايان: عباس خليلي، محمد آذر پي، هادي نيكو نژاد، حسين صدري، سعيد خانلري، اميد حيدر پور، علي حسيني، حسن لطفي، بهمن فضل الهي و نسل بعد شيرجه ايران: مرحوم عادل ميرابيان و غلامرضا خبيري نژاد شركت كنندگان در مسابقات آسيايي هيروشيما و خبيري نژاد برنده مدال طلاي آسيايي كه در حال حاضر سر مربي تيم ملي شيرجه ميباشد.

همچنين جواناني چون: سعيد طاقبستاني، سيد محمد رضا هدايتي، قائم و فياض ميرابيان قهرمان رقابتهاي آسيا پاسفيك چين و همچنين قهرماني آسيا در بوسان كره جنوبي و مسابقات چند جانبه مصر هم افرادي بودند كه افتخارات بزرگ شيرجه را تكميل كردند و همگي افرادي بودند كه بخشي از تمرينات حرفه اي خود را از روي اين دايو شروع كردند.

در سال ۱۳۸۲ نوجواناني براي اولين بار در تاريخ شيرجه كشور از اين دايو حركات سنگين ۳/۵ پشتك، ۳/۵ مهتاب و بالانس سه چرخ را اجرا نمودند كه باعث افتخار جامعه شيرجه كشور شدند. اين نوجوانان عبارتند از: مجيد نظافتي، سيد عماد مير سلطاني، مرتضي نواب كارگر، حامد مداح، مهدي آقا رضايي و همينطور شيرجه روندگان جوانتري چون اميد آزمون، ايمان حامي، سعيد محمد خاني، مهدي سلطان زاده، سعيد كريمي و حميد كريمي. اينها نوجواناني بودند كه همچون پيشكسوتان خود با غيرت و تعصب خود و مربيگري مهرداد هجير مربي تيم ملي شيرجه ايران مدارج ترقي را به سرعت طي كردند و وارد اردوي تيم ملي شدند.

به علت تعميرات اساسي استخر و مشكلات مربوط به آن اين دايو در تاريخ ۶/ارديبهشت/۱۳۸۳ در ساعت ۹:۱۰ شب بعد از دو هفته تلاش و تخريب بلدوزر سقوط كرد و خاطرات ۶۴ سال افتخار آفريني را با خود فرود آورد.
قوانين

بطور كلي در تمام مسابقات رسمي شيرجه قوانيني از طرف فينا به اجرا در مي آيد كه بخشي از آنها را در اختيار شما قرار مي دهيم. تخته‌ها و سكوهاي پرش و نيز تمامي تجهيزات شيرجه بايستي بر اساس قوانين فينا بوده و نود روز قبل از مسابقات توسط يكي از نمايندگان فينا و يكي از اعضاي كميته فني شيرجه(Technical Diving Committee) تاييد گردد.

تجهيزات شيرجه در روز مسابقه و زمانيكه هيچ مسابقه‌اي در همان استخر برگزار نمي‌شود بايد در دسترس كليه ورزشكاران قرار داشته باشد تا آنها بتوانند تمرين كنند و آمادگي لازم را با آن وسايل بدست آورند، البته بايد در زماني باشد كه در آن استخر مسابقه نهايي شنا يا واترپلو يا توزيع مدال نباشد.

در مسابقات مقدماتي تعيين نوبت شيرجه روندگان بوسيله قرعه كشي انجام مي‌شود. در مسابقات نيمه نهايي(semi-finals)شيرجه روندگان به همان ترتيب مقدماتي شيرجه خواهند رفت. درمسابقات نهايي به شرطي كه سيستم تورنمنت(T.S) نباشد شيرجه روندگان برعكس مقامهايي كه در نيمه نهايي بدست آورده‌اند شيرجه خواهندرفت ولي اگر سيستم تورنمنت باشد شيرجه روندگان بايد در تمامي جلسات باقي‌مانده رقابت براساس معكوس ترتيب امتيازات كلي كسب شده در پايان مسابقات مقدماتي به رقابت بپردازند، در حاليكه امتيازات دو شيرجه رو مساوي باشد نوبت آنها به وسيله قرعه كشي تعيين خواهد شد.

شيرجه روندگان جوانتر از گروه سني (۱۴و ۱۵ سال) اجازه ندارند در مسابقات المپيك، قهرماني جهان و كاپ جهاني شركت كنند. (اين گروه سني شيرجه روندگان، جواناني را شامل مي‌شود كه در روز ۳۱ دسامبر سال برگزاري مسابقات سن آنها كمتر از ۱۴ سال باشد.)
نحوه برگزاري مسابقات

براي انجام يك مسابقه مربيان و شيرجه روندگان بايد با تعداد شيرجه و با توجه به اينكه شيرجه از تخته يك متر، تخته سه متر و يا از سكو و از چه ارتفاعي انجام مي‌شود آگاه باشند.

درسال ۱۹۲۸ درمسابقات شيرجه المپيك آمستردام هلند قوانيني وضع شد كه شيرجه‌ها به حالت اجباري و اختياري درآمد و شيرجه‌هاي اجباري بعد از هر المپيك انتخاب مي‌شد. در اين مسابقات شيرجه‌ها براساس مسير چرخش در هوا به طرف جلو يا عقب، معكوس يا از تو و چرخشـهاي دوراني يا حول محور طولي ونوع شروع آنها رو به آب و پشت به آب و بالا نس، به شش خانواده تقسيم شدند.

در سال ۱۹۵۶ در مسابقات المپيك ملبورن استراليا نحوه شماره گذاري براي شيرجه‌ها به صورتي كه اكنون در اختيار ماست شكل گرفت و تا قبل از آن شيرجه‌ها از شماره يك تا پنجاه و شش شماره گذاري شده بود و تمام شيرجه‌هايي كه براي مثال از تخته سه متر اجرا مي‌شد همگي اختياري بود و شيرجه‌هاي پايه و اصلي به ندرت در مسابقات ديده مي‌شد و شيرجه روندگان بيشتر تمايل به اجراي حركات سنگين داشتند و كمتر به اجراي يك شيرجه ساده با مهارت و زيبايي بيشتر اهميت مي‌دادند. تا مقررات شيرجه تكامل يافت و شش خانواده با محدوديت ضريب در مسابقات گنجانده شدند.
خطرات شيرجه

ورزشكاران رشته شيرجه چه از ارتفاع بلند شيرجه روند و چه از ارتفاع كوتاه جزء شجاعترين و هنرمندترين ورزشكاران به حساب مي‌آيند و هماهنگي عصب و عضله زيادي را نياز دارند چرا كه جهش آنان از سكوي ۱۰ متري انرژي كافي براي رسيدن به سرعت ۵۵ مايل در ساعت را در لحظه برخورد با سطح آب را فراهم مي‌كند.

سرعتي كه اگر در هنگام برخورد با آب فرد دچار اشتباه شود و يا كاملاً عمود نباشد بسيار خطرناك خواهد بود بطور مثال در مسابقات ۱۹۸۸ المپيك سئول مشاهده گرديد هنگامي گرگ لگانيس قهرمان آمريكايي و ستاره مسابقات در حين اجراي حركات ۵/۲ فرنگي زاويه از تخته سه متر به تخته برخورد نمود وآب استخر را غرق خون كرد. خوشبختانه جراهت وي با چند بخيه بهبود يافت ووي به مسابقات ادامه داد و قهرمان اين مسابقات شد. مثال ديگر آنكه ديميتري سائوتين قهرمان روسي در المپيك گذشته ومسابقات جهاني در همين المپيك ۲۰۰۴ آتن در مسابقات شيرجه هماهنگ از تخته سه متر با تخته برخورد كرد وباعث شد تيم روسيه از مقام اول به مقام يكي مانده به آخر تغيير مكان دهد كه باعث حيرت همگان در اين رشته شد. به هر حال در المپيك ۲۰۰۴آتن نيز مسابقات به همين شكل برگزارگريد و با توجه به اينكه ۳۰ مدال در اين رشته‌ها توزيع مي‌شد اكثر كشورهاي صاحب نام شيرجه مثل: چين، آمريكا وروسيه كوشيدند تا با برنامه ريزي صحيح در اين مسابقات مدال بياورند.
خطراتي كه ممكن است در هنگام شيرجه رفتن پيش آيد

۱. ورود بد به آب: معمولاً آسيب‌هاي كه در اثر برخورد ناشيانه با آب پيش مي‌آيد جدي و خطرناك نيست و ممكن است چند لحظه سوزش در بدن ايجاد شود ولي در مدت كوتاهي بر طرف مي‌شود. اگر پاها هنگام ورود به آب بيش از حد برگردد ويا زود تر از زمان لازم شيرجه رو بدنش را بطف بالا قوس دهد يعني قبل از اينكه بدنش كاملاً در آب فرو رودبطف سطح آب بيايد ممكن است ضربه شديدي به مهره كمرش وارد شود.

۲. برخورد به تخته يا سكوي پرش: به طور كلي صدماتي كه در اثر برخورد با تخته يا سكوي پرش پيش مي‌آيد، به ناحيه سر محدود مي‌شود واين مسئله اغلب شامل شيرجه‌هاي گروه مهتاب (تو) وفرنگي مي‌با شد كه به علت خطاي جدا شدن از سكو يا تخته پرش پيش مي‌آيد وگاهي بسيار جدي مي‌باشد اما به ندرت اتفاق مي‌افتد، در حال جراهت وارده بر سررا بايد جدي گرفت و درصدد معالجه پزشكي برآمد.

۳. فشار وارده به گوش‌ها: افرادي كه به زكام يا ناراحتي‌هاي گوش يا سرما خوردگي مبتلا هستند نبايد به عمق سه متري آب بروند چون ممكن است كه گوش داخلي دچار عفونت شده يا پرده صماخ گوش پاره شود. فشار آب همراه با عمق آب افزايش مي‌يابد به طوري كه سرعت افزايش آن براي هر فوت (۳٪متر) حركت به طرف پايين مي‌باشد.

۴. برخورد به كف استخر با عمق كم آب ويا اشياء زير آب: بزرگترين خطري كه افراد را در زمان شيرجه رفتن تهديد مي‌كند اين است كه از ناحيه سر با كف استخر يا اشياء زير آب در محل‌هايي كه شناخته شده نمي‌باشند، برخورد نمايد. اين مسئله در بسياري موارد موجب فلج نسبي به علت آسيب ديدگي نخاع ودر موارد شديد منجر به مرگ خواهد شد. البته چنين اتفاقي به ندرت براي شيرجه روندگان در مسابقات پيش مي‌آيد زيرا عمق آب با قوانين ومقررات رسمي مطابقت دارد.
عواملي كه عمق اين آب را تعيين مي‌كند ومي‌توان آن را مورد بررسي قرار داد عبارتند از

۱.قد شيرجه رونده: براي جلو گيري از صدمات نبايد هيچ گونه شيرجه‌اي بطور عمودي (حتي در مورد لبه استخر) اجرا گرددكه عمق آن كمتر از قد شيرجه رو در حالت كشيده يعني بازوها در بالا ي سر قرار داشته باشد. زماني كه بدن به طرف كف استخر حركت مي‌كند ودر آب غوطه ور مي‌شود، با نيروي پر تاب آب به طرف سطح مواجه مي‌شود ونيروي حركتي زيادي براي رفتن بيشتر به عمق آب نيازمند خواهد بود.

۲. فاصله افت: اگر ارتفاع مشخص ومعيني را در نظر بگيريم، همه شيرجه روندگان بدون توجه به وزن بدنشان با يك سرعت وارد آب خواهند شد. شتاب زمان ورود به آب فقط به فاصله افت بستگي دارد. از انجا كه نيروي حركتي فر آيند حجم وشتاب بدن در زمان ورود به آب است شيرجه رفتن از ارتفاع زياد نيز شتاب لحظه ورود به آب را افزايش داده وآب براي خنثي نمودن نيروي حركتي زياد به عمق بيشتري نيازمند خواهد بود.

۳. زاويه ورود وعمق آب: زماني كه از لبه استخر يا سكوهاي پرش كم ارتفاع به درون آب شيرجه زده مي‌شود مي‌توان از هر زاويه‌اي از زاويه نزديك به خط عمود گرفته تا زاويه نزديك به خط افق وارد آب شد.وظيفه شيرجه رونده اين است كه قبل از هر اقدامي در جهت شيرجه رفتن به درون آب عمق آب را برسي كند.آموزش شنا پرش به طور عمودي با پا به درون آب سريعترين روش رسيدن به كف استخر است واين كار بهترين امتحان براي سنجش عمق آب مي‌باشد. اگر عمق آب كم بود و امكان ورود عمودي به آب وجود نداشته باشد بايد زاويه ورود به اب را متناسب با عمق آن تغيير داد.

اگر شيرجه رونده‌اي با زاويه ۶۰ درجه نسبت به عمق آب شيرجه برود عمق آب بايد ۵ فوت ۷ اينچ (۷۰/۱ متر) باشد واگر با زاويه ۳۰ درجه وارد آب شود به عمق ۴ فوت (۲۰/۱ متر) نياز مي‌باشد واگر با زاويه ۱۵ درجه شيرجه برود عمق ۲ فوت(۶۰/۱ متر) نياز مي‌باشد.